Muziek. Het is een kunstvorm waar iedereen een mening over heeft, een eigen smaak in ontwikkeld en kenner is in de niche die ze hun afspeellijst noemen. Dat muziek voor iedereen een betekenis draagt komt mede doordat onze eerste vorm van communicatie muziek is. Als baby leren we voor onze eerste woordjes namelijk iets anders; het gebruik van geluiden en tonen om onze gevoelens duidelijk te maken.
Naarmate we ouder worden leren we ons te uiten met woorden, maar woorden zijn beperkt en we moeten de taal en vocabulaire kennen. Ieder mens kan daarentegen naar een muziekstuk luisteren en, zonder er een woord van te verstaan, de emotie die het uitdraagt begrijpen. Naar aanleiding hiervan ben ik op zoek gegaan naar hoe onze hersenen beïnvloedt worden door muziek en hoe muziek bijdraagt aan onze ontwikkeling.
Muziek en het brein
Als je muziek hoort die je goed vindt, voel je je ook goed. Dit is deels te verklaren doordat het luisteren van muziek een neurotransmitter in je brein losmaakt genaamd dopamine. Deze stof staat bekend als het gelukshormoon en beloningshormoon; via dit hormoon ervaren we het genot en de blijdschap die hoort bij positieve ervaringen.
Hoe het luisteren van muziek het brein beïnvloedt is fascinerend, maar nog interessanter is wat er gebeurd wanneer je zelf muziek maakt. Het bespelen van een instrument vereist het begrijpen van melodie, harmonie en ritme. Het maken van muziek activeert daarom de meest complexe gebieden van de hersen, die tijdens het spelen allemaal samenwerken . Zij reguleren onder andere horen, luisteren, de motoriek, het geheugen, emotie, aandacht en leren. Het spelen van muziek is dus de hersen equivalent van een full-body work-out, en deze training laat ook zijn sporen achter. De Corpus Callosum, de brug tussen de twee hersendelen, wordt groter omdat het spelen van muziek beide hersen helften activeert. Doordat muziek vereist dat er beide emotie én structuur moeten worden verwerkt, versterkt het dus de werking van het brein.
Na luisteren en spelen komt improvisatie. Deze vorm van interactie met muziek is anders dan normaal spelen doordat de muziek ter plekke bedacht wordt. Charles Limb is chirurg, neurowetenschapper en muzikant van de University of California in San Fransisco. Hij vroeg zich af hoe muzikale improvisatie de hersenen beïnvloedt, dus stopte hij een rapper en een jazz muzikant in een fMRI scanner om er achter te komen. Hij bevond dat de gebieden in de hersenen die te maken hebben met zelfexpressie meer activiteit vertoonden. Het gebied dat zelfcontrole reguleert vertoonde juist minder activiteit. Hieruit kwam de hypothese voort dat om creatief te zijn er dissociatie nodig is waarbij een gebied zich afsluit om een ander gebied goed te laten werken. Dit maakt het mogelijk om te improviseren zonder je constant zorgen te maken over de fouten die je maakt.
Muziek en ontwikkeling
Doordat muziek de werking van het brein bevordert, is het ook een goede manier om verschillende vaardigheden aan te scherpen. Iemand die dit van dichtbij heeft ervaren is María M. Iturriaga, de Executive Director van Berklee Berklee College of Music in Valencia. In deze video verteld zij over het belang van emotionele intelligentie in onderwijs en hoe muziek studenten daarbij kan helpen. In haar verhaal beargumenteerd ze de positieve werking van muziek op Self Awareness, Self Management, Social Awareness en Relationship Management. Ze eindigt met de boodschap dat muziek een band creëert tussen mensen en culturen.
Dat het leren bespelen van een instrument goed is voor kinderen komt ook naar voren in verschillende studies zoals het Harmony Project. Dit project voorziet kinderen van gratis instrumenten en lessen, waarna zij 5 uur per week aan muziek besteden. De studie toont aan dat het spelen voordelen biedt voor het IQ, de cijfers, en de groei van het brein. De cortex zou sneller groeien bij studenten die een instrument hebben leren bespelen. Ook voor communicatie en lezen zijn er positieve effecten; na 2 jaar spelen, zijn er waarneembare verbeteringen in het luister en lees vermogen. Dr. Nina Kraus, één van de hoofdonderzoekers, heeft gezegd dat muziekles zelfs een middel zou kunnen zijn om het academische gat tussen arme en rijke studenten te verkleinen.
Verder biedt het leren van een instrument op de lange termijn ook nog voordelen. Het zou namelijk een hogere neuroplasticiteit als gevolg hebben, wat inhoudt dat het brein flexibeler is en dat het zich makkelijker kan aanpassen aan situaties. Op welke manier je muziek dan ook inzet, het is altijd positief!
